Kaas

Willem Elsschots meest bekende roman, ‘Kaas’, werd door de jaren heen herwerkt voor film, toneel en televisie. Sinds kort is het verhaal van de zielige Frans Laarmans en zijn kaashandel ook in een tot nu toe minder bekend genre te bewonderen: de beeldroman.

Het was Nederlands veelzijdig stripkunstenaar Dick Matena die Elsschots roman in negen maanden tijd tot een indrukwekkende strip omtoverde. Het was niet de eerste keer dat Matena zich waagde aan het verstrippen van een bekende roman. Voor zijn beeldroman van ‘De avonden’ van Gerard Reve werd hij zelfs in 2003 bekroond met dé belangrijkste prijs binnen de stripwereld: de Bronzen Adhemar Prijs.

Waarom koos Matena er precies voor om de roman ‘Kaas’ van Willem Elsschot te gaan verstrippen? Zijn beweegreden was ‘een grote bewondering voor de stijl, hier en daar een schaterlach vanwege de humor, een traantje van mededogen met de sukkel Laarmans, woede ook vanwege zijn domheid, gebrek aan zelfkennis en houding tegenover zijn aanzienlijk slimmere vrouw en grote weerzin jegens de standbewuste opschepper Van Schoonbeke en zijn bende van parasiterende vrienden.’

Net zoals bij de herwerking van ‘De avonden’ heeft Matena er bewust voor gekozen om ook bij de verstripping van ‘Kaas’ geen enkele letter te veranderen aan de originele tekst van Elsschot, dit uit respect voor de auteur en voor het geschreven boek. Dit was in eerste instantie niet altijd even evident aangezien de originele tekst in ‘Kaas’ volledig in briefvorm wordt verteld. Matena heeft dit euvel vakkundig opgelost door de strip te laten beginnen met een tekening waarop te zien is dat er een bepaalde brief in de brievenbus valt. Deze wordt opgeraapt door een persoon die er spontaan in begint te lezen. Deze persoon in kwestie is Jan Greshoff, een kennis van Elsschot en tevens de persoon die Elsschot effectief aanspoorde om het verhaal van Frans Laarmans neer te pennen. Om de zoveel tijd brengt Matena deze figuur die de brief leest in beeld, zodat de lezer er op tijd en stond aan herinnerd wordt dat het effectief om een brief gaat.

Matena heeft in de strip ‘Kaas’ het hoofdpersonage Frans Laarmans het hoofd van schrijver Willem Elsschot gegeven. De striptekenaar deed dit omdat hij het hoofdpersonage onlosmakelijk verbonden acht met de schrijver van de roman in kwestie. Of dit al dan niet terecht is, blijft nog maar de vraag. Zijn tekeningen zijn in ieder geval geslaagd en de grijs-zwarte kleuren geven het verhaal een cachet met een knipoog naar het verleden. ‘Kaas’ speelt zich af in het Antwerpen van de jaren ’30 en de tekeningen geven een heel waarheidsgetrouw straatbeeld van deze havenstad.

Matena’s tekeningen zijn van een onschatbare waarde - het hoeft niet gezegd dat een vluchtige blik op dit zorgvuldig gemaakte en goed doordachte werk gewoonweg niet volstaat. De manier waarop verschillende emoties – gaande van o.a. trots, blijdschap, vernedering, onzekerheid tot koppigheid – in de tekeningen verwerkt zijn door Matena zijn subliem. Dit maakt elke tekening het zorgvuldig observeren waard. Dit was ook de mensen van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten in Antwerpen niet ontgaan. In het kader van het Elsschotjaar worden op deze locatie namelijk een 219-tal tekeningen uit ‘Kaas’ tentoongesteld. Matena liet uitschijnen dat hij ook graag ander werk van Elsschot zou willen verstrippen, met voorkeur ‘Lijmen / Het been’ en ‘Dwaallicht’. Wij kunnen dit alleen maar toejuichen!

Els Hesemans

© Cutting Edge — 06 Apr 2008
images © Athenaeum – Polak & Van Gennep